در طول تاریخ روابط ایران و پرتغال به حدود 400 تا 500 سال قبل باز می گردد. زمانی که پرتغالی ها به عنوان اولین استعمارگران غرب به سمت هند و خلیج فارس روانه شدند. پرتغالی ها اولین بار نام ایران یا پارس را در همان زمان شنیدند و با لشکر کشی به خلیج فارس، موفق شدند هرمز را اشغال کنند. پرودی کوویل ها در سال 1498 اهمیت جزیره هرمز را برای کشور خود تفسیر کرد و آلبوکرک در سال 1507 موفق به اشغال هرمز شد.
تا سال 1622 پرتغالی ها در جزیره هرمز به گسترش تجارت و حوزه کاری خود مشغول بودند و با ایجاد استحکامات نظامی بر قدرت خود در منطقه می افزودند که به دنبال آن کاتولیک ها وارد خلیج فارس شدند. در آن زمان ایران تحت پادشاهی شاه عباس صفویه بود. شاه عباس با پرتغالی ها توافقنامه ای امضا کرد و بحرین و قطیف را در اختیار گرفت. سپس با مخالفت خود حاکم بحرین با حاکم هرمز ، بحرین نیز به دست پرتغال افتاد اما با مخالفت شاه عباس، ایرانی ها پرتغالی ها را از بحرین بیرون کردند. قدرت نظامی ایران آنقدر بود که پرتغالی ها جرات نزدیک شدن به پایگاه های بصره را نداشته باشند و به همان تمرکز خود در هرمز و این هم با موافقت شاه عباس ادامه دادند.
روابط پرتغال و ایران به همین جا تمام نشد. آلبوکرک اعتقاد داشت که با در اختیار داشتن سه منطقه در دنیا یعنی مالاگا، عدن و هرمز می توان تجارت دنیا را در اختیار داشت. اما ایران در سال 1622 پرتغالی ها را از هرمز بیرون کرد. در آن زمان پرتغال یکی از قدرتمند ترین امپراطوری ها دنیا را در اختیار داشت و سپاه ایران با اخراج پرتغالی ها در جهان آوازه زیادی به دست آورد. البته عملکرد پرتغالی ها به شکلی بود که باعث اعتراض ایرانیان گمبرون شده بود و همین باعث شد تا سپاه ایران به غیر از هرمز پرتغالی ها را تا مومباسا در کنیا عقب براند و حتی به امام موباسا برای اخراج پرتغالی ها کمک کرد. در همه جای تاریخ این شکست پرتغال از ایران، به عنوان سر آغاز شکست های پرتغال بخصوص در شرق آفریقا شناخته می شود.
روابط امروزی